Bí kíp du lịch Nhật Bản không bị “shock văn hoá”: Những quy tắc bàn ăn và món ngon trứ danh theo vùng

Nhật Bản, xứ sở Phù Tang luôn là điểm đến trong mơ với sự kết hợp hoàn hảo giữa vẻ đẹp truyền thống của những ngôi đền cổ kính và sự tiên tiến của công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài hoàn hảo ấy là một nền văn hóa với những quy tắc lễ nghi vô cùng tỉ mỉ và độc đáo. Sự khác biệt quá lớn về văn hóa có thể dễ dàng dẫn đến “shock văn hóa”, đặc biệt là trên bàn ăn, nơi mà mỗi hành động nhỏ đều mang ý nghĩa riêng.

sales off flight
Mục lục bài viết

Bạn có biết việc cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm là điều cấm kỵ tuyệt đối? Hay cách gọi món sushi ở Tokyo khác với cách thưởng thức okonomiyaki ở Osaka như thế nào? Để chuyến du lịch Nhật Bản của bạn không phải là một chuỗi ngày bối rối vì lo sợ phạm phải sai lầm, việc chuẩn bị kiến thức về văn hóa là chìa khóa.

Ẩm thực Nhật Bản nổi bật với sự tinh tế trong cách trình bày và hương vị thanh nhẹ.
Ẩm thực Nhật Bản nổi bật với sự tinh tế trong cách trình bày và hương vị thanh nhẹ.

Cẩm nang này được thiết kế để trang bị cho bạn hai yếu tố quan trọng nhất: Thứ nhất, làm chủ những quy tắc bàn ăn Nhật Bản tinh tế nhưng cần thiết, giúp bạn tự tin giao tiếp qua bữa ăn. Thứ hai, khám phá sự đa dạng của ẩm thực qua các vùng miền, từ sushi trứ danh ở Kanto đến những món ăn địa phương bí mật. Hãy cùng chúng tôi giải mã những bí mật văn hóa này để hành trình du lịch Nhật Bản của bạn không chỉ là ngắm cảnh, mà còn là trải nghiệm ẩm thực và văn hóa hoàn hảo nhất!

Quy tắc trên bàn ăn của người Nhật

Văn hóa ẩm thực Nhật Bản đề cao sự tôn trọng, thẩm mỹ và sự biết ơn đối với món ăn. Việc nắm vững những quy tắc sau đây không chỉ giúp bạn tránh phạm sai lầm mà còn thể hiện sự tinh tế trong chuyến du lịch Nhật Bản của mình.

Không cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm

Đây là quy tắc cơ bản và tuyệt đối phải ghi nhớ. Việc cắm đôi đũa thẳng đứng vào bát cơm (gọi là Tate-bashi) là hành động chỉ xuất hiện trong nghi thức tang lễ của Phật giáo. Nó tượng trưng cho việc dâng cơm cho người đã khuất. Do đó, làm điều này trong bữa ăn thường nhật là điều cấm kỵ và bị coi là cực kỳ thiếu lịch sự. Khi không sử dụng, hãy luôn đặt đũa ngang trên chiếc kê đũa (hashioki) hoặc đặt trên mép bát/đĩa.

Cắm đũa vào bát cơm là điều tối kỵ.
Cắm đũa vào bát cơm là điều tối kỵ.

Giữ bát bằng tay khi ăn

Trong ẩm thực Nhật Bản, bạn được khuyến khích nâng bát cơm hoặc bát súp lên và giữ bằng một tay khi ăn. Hành động này được coi là lịch sự và giúp tránh làm rơi thức ăn. Tuy nhiên, bạn không nên dùng đũa để gắp thức ăn từ bát lên trong khi bát vẫn đang được giữ bằng tay kia. Không giống như nhiều nền văn hóa khác, việc ngửa lòng bàn tay ra để hứng thức ăn rơi từ đũa là điều không nên làm; hãy dùng đĩa đựng hoặc bát của mình để hứng.

Tránh chuyền thức ăn bằng đũa

Một quy tắc quan trọng khác liên quan đến đũa là không dùng đũa của mình để chuyền thức ăn trực tiếp sang đũa của người khác (Hiroi-bashi). Giống như việc cắm đũa, hành động này cũng chỉ được thực hiện trong nghi thức tang lễ khi tro cốt người chết được chuyền. Thay vì chuyền thức ăn bằng đũa, hãy đặt thức ăn vào đĩa phục vụ chung hoặc đĩa của người đó, hoặc dùng đũa sạch để gắp.

Văn hóa húp xì xụp khi ăn

Đây là một điểm khác biệt lớn so với văn hóa phương Tây. Khi ăn các món mì nóng như Ramen, Udon hay Soba, việc húp xì xụp (Zuzutto) và tạo ra tiếng động khi ăn là hoàn toàn được chấp nhận. Tiếng húp không bị coi là thô lỗ, mà còn là dấu hiệu cho thấy bạn đang thưởng thức món ăn một cách ngon miệng và trân trọng. Tuy nhiên, việc nhai với miệng mở hoặc nói chuyện khi miệng còn thức ăn vẫn bị xem là thiếu lịch sự.

Húp xì xụp là dấu hiệu cho biết bạn thưởng thức bữa ăn rất ngon miệng.
Húp xì xụp là dấu hiệu cho biết bạn thưởng thức bữa ăn rất ngon miệng.

Ăn cá và xử lý xương cá

Khi ăn cá nướng nguyên con, hãy ăn từng mặt của cá trước khi lật sang mặt còn lại. Việc lật cá được xem là điều không nên. Khi xong một mặt, hãy cẩn thận dùng đũa loại bỏ xương chính và đặt xương cá gọn gàng ở góc đĩa. Tuyệt đối không nhổ xương cá trực tiếp ra khỏi miệng bằng ngón tay; hãy dùng đũa để đưa xương ra một cách kín đáo.

Món ngon trứ danh theo vùng

Ẩm thực Nhật Bản không chỉ là sushi và ramen; đó là sự phân hóa rõ rệt giữa các khu vực, phản ánh khí hậu, lịch sử và nguồn nguyên liệu sẵn có. Việc lên kế hoạch thưởng thức đặc sản vùng miền sẽ làm phong phú thêm đáng kể cho chuyến du lịch Nhật Bản của bạn.

Vùng Kanto (Tokyo)

Kanto, với trung tâm là thủ đô Tokyo, là nơi giao thoa của mọi nền ẩm thực, nhưng nó đặc biệt nổi tiếng với sự tinh tế của các món ăn chính thống. Đặc trưng hương vị tại Kanto thường đậm đà và mặn hơn so với miền Tây (Kansai), do người dân khu vực này có truyền thống sử dụng nước tương đen (Koikuchi Shoyu) nhiều hơn trong các món hầm và nước dùng mì. Sự đậm đà này tạo nên nét đặc trưng cho nước dùng soba, các món tsukemono (dưa muối) và dĩ nhiên là sự cầu kỳ, hoàn hảo của Nigiri Sushi. Khi du lịch Nhật Bản đến Kanto, bạn sẽ được trải nghiệm sự hòa trộn tuyệt vời giữa các món ăn truyền thống được chuẩn hóa cao và sự sáng tạo không ngừng của ẩm thực đương đại.

  1. Monjayaki

Khi du lịch Nhật Bản tại Tokyo, đừng chỉ tập trung vào các món ăn cao cấp. Hãy dành thời gian đến khu vực như Tsukishima để khám phá Monjayaki, một món ăn mang tính trải nghiệm cực kỳ thú vị và khác biệt hoàn toàn với Okonomiyaki nổi tiếng. Monjayaki là một loại bánh xèo mặn lỏng (runny savory pancake) đặc trưng của vùng Kanto.

Món monjayaki nhìn đơn giản nhưng lại cuốn hút theo cách rất riêng.
Món monjayaki nhìn đơn giản nhưng lại cuốn hút theo cách rất riêng.

Monjayaki được làm từ bột mì, nước dùng (dashi) loãng, bắp cải thái nhỏ, và các loại topping tùy chọn như thịt băm, hải sản (tôm, mực) hoặc mentaiko (trứng cá tuyết). Điều độc đáo là bạn sẽ tự tay chế biến món này ngay trên bàn nướng (teppan) của mình.

Quá trình làm bánh rất thú vị: bạn sẽ dùng xẻng nhỏ xào các nguyên liệu thô trước, tạo thành một “bức tường” hình tròn từ rau củ và thịt, sau đó đổ phần bột lỏng còn lại vào giữa bức tường đó. Bánh sẽ chín từ từ, tạo thành một lớp vỏ mỏng, hơi dai. Món này được ăn trực tiếp từ bàn nướng bằng một chiếc xẻng nhỏ (hera). Việc cạo từng miếng bánh mỏng, nóng hổi, hơi cháy cạnh chính là nghệ thuật thưởng thức Monjayaki, mang đến một trải nghiệm ẩm thực đường phố chân thật, khó quên trong chuyến du lịch Nhật Bản của bạn.

  1. Nigiri Sushi

Khi du lịch Nhật Bản, đặc biệt là tại Tokyo, bạn sẽ được thưởng thức Nigiri Sushi, hình thức Sushi truyền thống và được kính trọng nhất, đại diện cho phong cách Edomae (thời kỳ Edo/Tokyo). Nigiri là sự kết hợp tối giản nhưng hoàn hảo giữa hai thành phần: Shari (cơm trộn giấm) và Neta (lát cá hoặc hải sản tươi sống đặt bên trên). Sự tinh túy của món ăn nằm ở chất lượng nguyên liệu, kỹ thuật cắt thái của đầu bếp (Itamae), và nhiệt độ hoàn hảo của cơm.

Không cần quá nhiều topping, nigiri sushi vẫn đủ sức khiến người ta nhớ mãi
Không cần quá nhiều topping, nigiri sushi vẫn đủ sức khiến người ta nhớ mãi.

Nghi thức thưởng thức Nigiri Sushi rất quan trọng. Bạn có thể dùng đũa hoặc dùng tay để ăn (cách truyền thống thường được chấp nhận). Quy tắc vàng là chỉ chấm phần cá (Neta) vào nước tương, không chấm phần cơm (Shari). Chấm cơm sẽ làm cơm bị rã, hút quá nhiều nước tương và làm át đi hương vị tinh tế của cá. Ngoài ra, hãy cố gắng ăn hết cả miếng Nigiri trong một lần cắn để cảm nhận trọn vẹn sự hòa quyện của cơm và cá.

Một lưu ý văn hóa khác: nếu có Wasabi giữa cá và cơm, tức là đầu bếp đã nêm nếm đủ. Bạn không nên trộn Wasabi vào chén nước tương một cách tùy tiện. Hãy dùng gừng muối (Gari) được phục vụ kèm để làm sạch vị giác giữa các miếng sushi khác nhau. Tuân thủ những quy tắc này sẽ cho thấy sự tôn trọng của bạn đối với nghệ thuật làm Sushi và làm cho trải nghiệm du lịch Nhật Bản của bạn thêm phần trọn vẹn.

Vùng Kansai (Osaka, Kyoto)

Kansai được coi là “cái nôi” của nhiều món ăn đại chúng được yêu thích nhất. Osaka tự hào là “nhà bếp của cả nước” với các món ăn đường phố đậm chất vui nhộn như Takoyaki (bạch tuộc viên) và Okonomiyaki (bánh xèo Nhật Bản) với nước sốt đậm đà.

  1. Takoyaki

Khi đặt chân đến Osaka trong chuyến du lịch Nhật Bản, bạn sẽ ngay lập tức cảm nhận được sự khác biệt về ẩm thực so với Tokyo, mọi thứ ở đây đều mang tính đại chúng, sôi động và đậm đà hơn. Và không có món ăn nào đại diện cho tinh thần này rõ ràng hơn Takoyaki (Bạch tuộc viên nướng). Đây là món ăn đường phố nổi tiếng nhất của Osaka.

Viên bánh tròn nhỏ nhưng hương vị thì tròn đầy đậm chất đường phố Nhật
Viên bánh tròn nhỏ nhưng hương vị thì tròn đầy đậm chất đường phố Nhật

Takoyaki là những viên bánh hình cầu nhỏ, được làm từ bột mì lỏng trộn với dashi (nước dùng) và nhân chính là những miếng bạch tuộc (tako) đã được luộc chín. Bột bánh được đổ vào khuôn tròn trên một bàn nướng đặc biệt, sau đó người làm bánh sẽ dùng một chiếc que nhọn khéo léo lật từng viên bánh liên tục để đảm bảo chúng chín đều và có lớp vỏ ngoài màu vàng nâu giòn nhẹ.

Khi phục vụ, những viên Takoyaki nóng hổi được xếp gọn vào hộp, phủ bên trên là một lớp nước sốt Takoyaki đậm đà (tương tự sốt Worcestershire), mayonnaise, cá bào khô (Katsuobushi) mỏng tang bay nhảy trên hơi nóng và rong biển aonori. Ăn Takoyaki đòi hỏi sự cẩn trọng vì nhân bánh rất nóng, nhưng vị béo ngậy của vỏ bánh, độ dai của bạch tuộc và vị mặn ngọt của sốt tạo nên một trải nghiệm ẩm thực đường phố tuyệt vời.

  1. Okonomiyaki

Nếu Takoyaki là linh hồn đường phố của Osaka, thì Okonomiyaki chính là nữ hoàng ẩm thực đường phố của vùng Kansai. Tên gọi của món ăn này đã nói lên tất cả: Okonomi nghĩa là “những gì bạn thích” và yaki nghĩa là “nướng/chiên”, tức là “Chiên những gì bạn thích”. Món ăn này là một trải nghiệm ẩm thực cộng đồng cực kỳ thú vị trong chuyến du lịch Nhật Bản của bạn.

Okonomiyaki với lớp bánh mềm, topping đa dạng và sốt đặc trưng hấp dẫn
Okonomiyaki với lớp bánh mềm, topping đa dạng và sốt đặc trưng hấp dẫn.

Okonomiyaki về cơ bản là một loại bánh xèo mặn được làm từ bột mì loãng trộn với bắp cải thái sợi, trứng, và dashi. Tuy nhiên, điểm đặc biệt nằm ở nhân bánh. Bạn có thể chọn bất cứ nguyên liệu nào: thịt heo ba chỉ, tôm, mực, phô mai, hoặc thậm chí là mì (monjayaki). Tất cả được trộn hoặc xếp lớp và nướng chậm trên một chiếc bàn nướng (teppan) nóng.

Thông thường, tại các nhà hàng Okonomiyaki, thực khách sẽ được khuyến khích tự tay chế biến bánh của mình ngay tại bàn, tạo ra không khí vui vẻ và tương tác. Sau khi bánh chín vàng, nó được phủ lên trên một lớp sốt Okonomiyaki đậm đà, mayonnaise, bột rong biển (aonori) và cá bào khô (Katsuobushi) nhảy múa do hơi nóng. Thưởng thức Okonomiyaki nóng hổi, béo ngậy là một cách tuyệt vời để trải nghiệm ẩm thực đại chúng và sôi động của Osaka.

Vùng Hokkaido

Hokkaido, hòn đảo cực Bắc, nổi tiếng với khí hậu lạnh và nguồn hải sản phong phú nhất Nhật Bản. Đây là nơi bạn phải thử các món hải sản như Kani (Cua hoàng đế), Ikura (Trứng cá hồi),… tươi ngon bậc nhất và ramen. Vùng này cũng là quê hương của Miso Ramen với nước dùng béo ngậy đặc trưng. Khi du lịch Nhật Bản đến Hokkaido, trải nghiệm ẩm thực của bạn sẽ xoay quanh sự chất lượng vượt trội của nguyên liệu nông nghiệp và hải sản, mang lại cảm giác ấm áp và đầy đặn.

  1. Miso Ramen

Khi thực hiện chuyến du lịch Nhật Bản đến Hokkaido, đặc biệt là Sapporo, bạn sẽ cần một món ăn đủ sức chống lại cái lạnh nơi đây, và Miso Ramen chính là câu trả lời hoàn hảo. Đây là loại Ramen nổi tiếng nhất của Hokkaido và là một trong những loại Ramen chính của Nhật Bản, khác biệt hoàn toàn với Shoyu (nước tương) hay Shio (muối) Ramen phổ biến ở các vùng khác.

Miso ramen với nước dùng đậm đà, sợi mì mềm dai và topping hấp dẫn
Miso ramen với nước dùng đậm đà, sợi mì mềm dai và topping hấp dẫn.

Điều làm nên sự đặc trưng của Miso Ramen chính là nước dùng, được tạo ra bằng cách pha trộn dashi (nước dùng Nhật Bản) với nước dùng xương heo hoặc gà, và quan trọng nhất là một lượng lớn tương Miso (đậu nành lên men). Sự kết hợp này tạo ra một loại nước dùng dày dặn, béo ngậy, có màu vàng nâu và hương vị đậm đà, hơi mặn ngọt, vô cùng ấm áp.

Để tăng thêm độ béo và hương vị, Miso Ramen truyền thống tại Sapporo thường được phục vụ kèm với các topping đặc trưng như bơ và ngô ngọt, cùng với thịt heo xá xíu (Chashu) và giá đỗ xào. Việc thưởng thức một bát Miso Ramen nóng hổi, béo ngậy trong không khí se lạnh là một trải nghiệm ẩm thực vô cùng thỏa mãn trong chuyến du lịch Nhật Bản của bạn.

  1. Cua hoàng đế

Khi nhắc đến Hokkaido trong chuyến du lịch Nhật Bản, bên cạnh miso ramen, không thể không nhắc đến cua hoàng đế (Taraba-gani), một trong những loại hải sản cao cấp nhất thế giới. Vùng biển lạnh giá và trong lành của Hokkaido là môi trường lý tưởng để loại cua này phát triển, tạo nên chất lượng thịt vượt trội mà hiếm nơi nào sánh bằng.

Cua hoàng đế nổi bật với kích thước lớn và phần thịt chắc ngọt tự nhiên.
Cua hoàng đế nổi bật với kích thước lớn và phần thịt chắc ngọt tự nhiên.

Cua hoàng đế nổi tiếng với kích thước khổng lồ và những chiếc chân dài, chứa đầy thịt. Thịt cua có màu trắng muốt, khi luộc hoặc hấp có hương vị ngọt thanh tự nhiên, kết cấu dai nhẹ và tươi ngon tuyệt đối. Đây là món ăn thường được phục vụ một cách đơn giản nhất: hấp hoặc luộc chín để giữ trọn vẹn hương vị tự nhiên của biển. Đôi khi, cua còn được nướng trên than (Yaki-gani) để tăng thêm hương thơm.

Thưởng thức cua hoàng đế tại Hokkaido là một trải nghiệm ẩm thực sang trọng và đáng nhớ. Bạn có thể tìm thấy chúng ở các chợ hải sản nổi tiếng như chợ Nijo ở Sapporo hoặc các nhà hàng chuyên cua. Ăn từng thớ thịt dày, ngọt lịm chắc chắn sẽ là một điểm nhấn khó quên trong hành trình du lịch Nhật Bản của bạn.

Vùng Kyushu (Fukuoka)

Vùng Kyushu, với trung tâm là thành phố Fukuoka (Hakata), mang đến một phong cách ẩm thực đặc trưng bởi sự đậm đà, béo ngậy và hương vị ấm áp từ việc sử dụng các sản phẩm chăn nuôi. Kyushu là quê hương của Tonkotsu Ramen, với nước dùng ninh từ xương heo có màu trắng sữa, sánh mịn và hương vị khó cưỡng.

  1. Tonkotsu Ramen

Khi du lịch Nhật Bản đến khu vực Kyushu, đặc biệt là Fukuoka (Hakata), bạn sẽ được chào đón bởi hương vị của Tonkotsu Ramen. Đây là loại Ramen nổi tiếng toàn cầu với hương vị mạnh mẽ và kết cấu béo ngậy, khác biệt hoàn toàn với vị cay của Miso Ramen hay vị thanh của Shoyu Ramen.

Tonkotsu ramen nổi bật với nước dùng hầm từ xương heo béo thơm đặc trưng.
Tonkotsu ramen nổi bật với nước dùng hầm từ xương heo béo thơm đặc trưng.

Bí quyết làm nên Tonkotsu Ramen nằm ở nước dùng (Tonkotsu nghĩa là “xương heo”). Nước dùng được chế biến bằng cách ninh xương heo trong nhiều giờ, đôi khi là cả ngày, cho đến khi tủy xương tan chảy hoàn toàn vào nước. Quá trình này tạo ra một loại nước dùng có màu trắng sữa, sánh mịn và có hương vị Umami đậm đà.

Tonkotsu Ramen thường được phục vụ với sợi mì thẳng, mỏng đặc trưng của phong cách Hakata, giúp sợi mì thấm đều nước dùng béo ngậy. Các topping phổ biến bao gồm thịt heo xá xíu thái lát mỏng, nấm mộc nhĩ (kikurage) và một chút gừng muối đỏ để cân bằng vị béo. Tại nhiều quán Ramen ở Fukuoka, bạn sẽ thấy hệ thống Kaedama (gọi thêm mì), cho phép bạn gọi thêm mì khi nước dùng vẫn còn, thể hiện sự hào phóng và tinh thần ẩm thực sôi động của miền Nam.

  1. Motsunabe

Khi du lịch Nhật Bản đến Fukuoka, bên cạnh Tonkotsu Ramen, bạn sẽ không thể bỏ qua Motsunabe, một món lẩu địa phương (nabe) nổi tiếng và là niềm tự hào của người dân nơi đây. Món ăn này là sự kết hợp hoàn hảo giữa hương vị đậm đà và giá trị dinh dưỡng cao, đặc biệt phổ biến trong những tháng lạnh.

Motsunabe là món lẩu tập trung vào motsu (nội tạng heo hoặc bò, chủ yếu là lòng và dạ dày). Những phần nội tạng này được làm sạch kỹ lưỡng, sau đó được hầm trong một loại nước dùng đậm đà làm từ nước tương (shoyu) hoặc miso, thêm tỏi và ớt. Mặc dù nguyên liệu có vẻ lạ lẫm, motsu lại mềm, dai nhẹ và đặc biệt giàu collagen, mang lại vị béo ngậy mà không gây ngấy.

Điều làm nên sự thanh thoát của Motsunabe là sự cân bằng tuyệt vời giữa nội tạng béo và một lượng lớn rau củ, đặc biệt là bắp cải và tỏi tây (hẹ/hành lá lớn), được xếp đầy trên nồi lẩu. Khi hầm, rau củ tiết ra vị ngọt tự nhiên, giúp nước dùng thêm phần đậm đà và tươi mát, làm giảm đi vị béo của nội tạng. Sau khi ăn hết motsu và rau củ, người ta thường dùng nước dùng còn lại để nấu mì chanpon hoặc cháo gạo (zosui), tận dụng trọn vẹn tinh hoa của món lẩu. Đây là một trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ trong chuyến du lịch Nhật Bản của bạn.

Motsunabe là món lẩu đặc trưng với hương vị đậm đà và nguyên liệu phong phú.
Motsunabe là món lẩu đặc trưng với hương vị đậm đà và nguyên liệu phong phú.

Chúng ta đã cùng nhau vượt qua những thách thức về văn hóa và khám phá sự phong phú đến kinh ngạc của ẩm thực Nhật Bản. Từ những quy tắc bàn ăn tinh tế như không cắm đũa vào cơm và cách chấm Nigiri Sushi, đến sự phân hóa hương vị rõ rệt qua từng khu vực: sự đậm đà của Kanto, sự thanh thoát của Kansai, sự béo ngậy của Hokkaido và sự ấm áp của Kyushu. Mỗi quy tắc và mỗi món ăn trứ danh theo vùng (từ Monjayaki đến Tonkotsu Ramen) đều là một mảnh ghép làm nên văn hóa độc đáo của xứ sở Phù Tang.

Việc nắm vững những kiến thức này không chỉ giúp bạn tránh bị “shock văn hóa” mà còn mở ra một cánh cửa mới để bạn giao tiếp và thể hiện sự tôn trọng đối với người dân địa phương. Hãy nhớ rằng, trong chuyến du lịch Nhật Bản, sự tự tin và lòng biết ơn (Itadakimasu và Gochisousama Deshita) chính là những gia vị tuyệt vời nhất. Giờ đây, bạn đã sẵn sàng để dấn thân vào hành trình ẩm thực đáng nhớ này. Chúc bạn có một chuyến đi trọn vẹn, nơi mỗi bữa ăn không chỉ lấp đầy dạ dày mà còn làm giàu thêm tâm hồn!